BOOS-onthullingen: “Seksueel grensoverschrijdend gedrag, het hoort er niet bij.”

Wat vind je van de uitzending van BOOS?

“Het is heel goed dat deze verhalen naar buiten komen. En dat er zo uitgebreid onderzoek naar wordt gedaan. BOOS laat zien hoeveel moed ervoor nodig is om naar buiten te komen met je verhaal als je grensoverschrijding meegemaakt hebt. Zeker als er machtsposities en afhankelijkheidsrelaties in het spel zijn. De slachtoffers die aan het woord komen zijn een voorbeeld voor al die anderen die er nog niet over durven te praten.”

Wat kun je doen als dit je overkomt?

“Wat het allerbelangrijkst is: seksuele grensoverschrijding hoort er niet bij en dit soort gedrag hoef je niet te accepteren. Waar je ook bent of werkt. Je moet jezelf nooit de schuld geven als iemand over jouw grenzen gaat. De fout ligt bij degene die het doet. Is iemand over je grens gegaan of voelt het niet goed? Geef dit aan en praat er over.
Er zijn hulpinstanties waar je terecht kan voor alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, ook als dit online gebeurt. Je kunt bijvoorbeeld terecht bij Centrum Seksueel Geweld. Je kunt altijd aangifte doen of melden bij de politie. Met het doen van aangifte vraag je de politie om een strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de dader. Dit betekent dat de politie gaat onderzoeken wat er is gebeurd en hoe zij er voor kunnen zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt, bij jou of iemand anders. Kies je niet voor melden of aangifte? Praat er dan over met iemand die je vertrouwt. En gebeurt het op de werkvloer? Meld het bij de vertrouwenspersoon.”

Wanneer is er sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

“Seksuele grensoverschrijding is een verzamelterm voor alle vormen van seksueel gedrag die over de grenzen van een ander gaan. Bijvoorbeeld ongewenste aanrakingen, zoenen tegen iemands wil, aanranding en verkrachting. Maar ook online ongewenst gedrag, zoals ongewenst versturen van seksueel getinte appjes, het tegen de wil van iemand doorsturen van seksueel getint beeldmateriaal en sextortion (iemand daarmee chanteren).”

Hoe vaak komt het voor?

“Maar liefst 22 procent van de vrouwen en 6 procent van de mannen heeft weleens tegen de wil seksuele handelingen verricht of ondergaan. Daarbij gaat het om orale, vaginale of anale seks, of seksuele handelingen met de hand. Als we andere vormen van seksuele grensoverschrijding, zoals ongewenst betasten of zoenen, meetellen, dan heeft 53 procent van de vrouwen en 19 procent van de mannen dat weleens meegemaakt.”

Wat heeft seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken met machtsmisbruik?

“Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag is vaak sprake van ongelijkwaardigheid, bijvoorbeeld door een machtsverhouding of afhankelijkheidsrelatie. Zoals bij een leidinggevende en een werknemer, bij een coach en een pupil of bij een promotor en promovendus. Het gaat dan veelal om jonge mensen die in een afhankelijke rol zitten en hierdoor een extra kwetsbare positie hebben. In dit soort situaties kunnen mensen daar misbruik van maken. Mensen met macht moeten zich bewust zijn van hun positie. En als er dan ook nog sprake is van een seksuele relatie is expliciete wederzijdse instemming extra belangrijk. En in sommige sectoren is seksueel contact, terecht, niet toegestaan, zoals in het onderwijs tussen docenten en leerlingen, in de sport tussen een coach en een pupil en in de zorg tussen zorgverleners en cliënten.”

Waarom is het zo moeilijk voor slachtoffers om erover te praten? Of melding of aangifte te doen?

“Slachtoffers schamen zich vaak, of geven zichzelf de schuld. Of krijgen de schuld van anderen. ‘Waarom ben je dan ook meegegaan?’, ‘Dan had je er ook maar niet zo uitdagend bij moeten lopen’, ‘Waarom deed je niks?’ zijn vaak gehoorde opmerkingen. Veel slachtoffers verstijven als er iets gebeurt en zijn niet in staat om adequaat te reageren. Victim blaming vanuit de omgeving maakt het voor slachtoffers extra moeilijk om erover te praten. Het is heel belangrijk om te benadrukken dat slachtoffers geen blaam treft, en dat de pleger de enige is die verantwoordelijk is.

De machtspositie van de pleger maakt het ook moeilijk, zeker als er sprake is van een afhankelijkheidsrelatie. Jouw woord tegen het zijne is al lastig genoeg. Helemaal als je jong en afhankelijk bent. Dan moet je heel stevig in je schoenen staan om met een aanklacht te komen.

Wat ik heel schadelijk vind, is dat seksueel grensoverschrijdend gedrag vaak wordt gebagatelliseerd. ‘Wat stelde dat nou voor’, ‘Dat hoort er nu eenmaal bij’, en ‘Het is niet strafbaar’ zijn daar voorbeelden van. Niet strafbaar betekent niét dat het gedrag niet ongepast, ongewenst, grensoverschrijdend en traumatiserend kan zijn. Gelukkig wordt de wet aangepast, en is in de toekomst elk seksueel gedrag tegen de wil van de ander strafbaar.”

Wat kun je doen als grensoverschrijdend gedrag ziet gebeuren?

“Ook als je als omstander grensoverschrijdend gedrag ziet gebeuren , is het belangrijk om van je te laten horen. Praat erover en richt je dan tot degene die het overkomt. Vraag bijvoorbeeld: ‘Hoe gaat het met je? Ik hoorde wat er net gezegd werd. Hoe voel je je daarbij?’ En als iemand jou vertelt dat er iets is gebeurd: luister, neem het serieus, en vraag of je kunt helpen. Dan is de ander niet alleen in de situatie en voelt zich gehoord en gezien. Schakel indien nodig de juiste gespecialiseerde hulpverlening in.”

En wat kunnen werkgevers doen?

“Werkgevers moeten hier flink werk maken en zich uitspreken: #TotHier. Ze kunnen zorgen voor goed beleid en moeten een toegankelijke vertrouwenspersoon aanwijzen. Werkgevers kunnen verder zorgen voor een cultuur waar grensoverschrijding en seksistisch gedrag onder geen enkel beding wordt getolereerd. Wegkijken en bagatelliseren is niet meer van deze tijd. Het is de taak van werkgevers om een open cultuur en veilig werkklimaat te creëren en te zorgen voor preventie.”

Wat moet er volgens jou nog meer gebeuren?

“Grensoverschrijdend gedrag komt nog steeds overal en veel te vaak voor. Niet alleen op het werk, maar bijvoorbeeld ook thuis, in cafés, bij de sportvereniging, op school en op straat. Dat moet veranderen. Het wordt nog veel te normaal gevonden dat mensen worden lastig gevallen, geïntimideerd en aangerand. Het hoort er niet bij. Het hoort er nooit bij. Het is belangrijk dat we elkaar daar op aanspreken, ook – en vooral – mannen. Er is echt een cultuuromslag nodig. De overheid is hierin aan zet. Het is hoog tijd dat de regering veel meer investeert in het voorkomen van seksueel geweld. Lees hier meer over in ons pleidooi #TotHier.”

Meer weten?

• Hulp bij seksuele grensoverschrijding: informatie over waar je als slachtoffer terecht kunt.
  Je kunt ook chatten met het Centrum Seksueel geweld.
• Wat kun je als omstander doen bij seksuele intimidatie? Ontdek wat je als voorbijganger, collega, vriend of vriendin kunt doen als je seksueel grensoverschrijdend gedrag ziet.
• Ben je werkgever en wil je weten wat je kunt doen? Kijk dan op naar Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag op het werk.
• Feiten en cijfers over seksueel geweld
• Dit kun je als onderwijsprofessional doen op school en in de klas.
• Tips van Stichting School & Veiligheid voor leraren: In de klas in gesprek over The Voice of Holland.
• Informatie voor zorgprofessionals: Grensoverschrijdend gedrag – het hoort er nooit bij. Over gedrag tussen patiënten/cliënten en zorgprofessionals of onderling.