Gerelateerd
Lees onze meest recente artikelen, onderzoeken en columns op het gebied van seksuele gezondheid en rechten.
In Nederland worden jonge intersekse personen in hun leven met verschillende uitdagingen geconfronteerd, zoals ingrijpende medische trajecten, adviezen rond geheimhouding, en onwetendheid en stigma in hun sociale omgeving. Dit blijkt uit vandaag gepubliceerd onderzoek van Rutgers en NNID.
“Intersekse gaat over de ervaringen van mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet voldoet aan de huidige normen van man of vrouw in de maatschappij. Dat komt meer voor dan de meeste mensen denken: 1 op de 90 mensen is intersekse .”
Door de verschillende ervaringen loopt een rode draad van maatschappelijke normen op het gebied van seksualiteit, gender en sekse. Deze ervaringen kunnen leiden tot een laag zelfbeeld, onzekerheid over hun lichaam en aarzelingen om seksuele relaties aan te gaan. Echter, verdiepende kennis over de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen ontbreekt.
Rutgers, expertisecentrum seksualiteit en NNID (Nederlandse organisatie voor seksediversiteit) deden, met financiële steun van het FWOS, onderzoek naar de seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen. Een gesprek met de onderzoekers Marianne Cense en Mir Abe Marinus.
Hoe ervaren jonge intersekse personen hun relationele en seksuele ontwikkeling?
Marianne Cense: “Uit ons onderzoek blijkt dat jonge intersekse personen vaak moeite hebben met het aangaan van een seksuele relatie en daardoor een latere seksuele start hebben. Dit kan komen doordat ze bijvoorbeeld onzeker zijn over hoe een nieuwe partner zal reageren op het feit dat ze intersekse zijn. Of omdat ze bang zijn dat seks niet ‘lukt’ of doordat medische handelingen seks beladen maken. Deze ideeën worden veroorzaakt doordat seks in de maatschappij én in het ziekenhuis vanuit een heteroseksueel en functioneel bekeken wordt, en dus plat wordt voorgesteld als penetratie. Hierdoor is er geen aandacht voor andere vormen van seks, voor seksuele beleving en seksueel plezier.”
Mir Abe Marinus: “We zien dat ervaringen die te maken hebben met intersekse een negatieve invloed kunnen hebben op iemands lichaamsbeeld en zelfbeeld. Hierdoor gaan mensen zich “anders”, “afwijkend” of zelfs een monster voelen. Dat geeft de angst om ontdekt te worden en roept schaamte op, wat een enorme impact kan hebben op iemands leven. Zo kan een negatief lichaams- en zelfbeeld ervoor zorgen dat iemand alle mensen, ook partners, op afstand houdt.”
Welke levensgebeurtenissen van jonge intersekse personen dragen bij aan een positieve relationele en seksuele ontwikkeling?
Marianne: “Partners kunnen helpen om een positiever zelfbeeld te krijgen en jezelf meer te accepteren. Ook vriendschappen zijn belangrijk voor meer zelfvertrouwen. Dit zelfvertrouwen is nodig om je positief te kunnen ontwikkelen op het vlak van relaties en seksualiteit. Zodat je ontdekt wat je wensen en grenzen zijn en dit ook aan kunt geven. Dit leren alle jongeren al doende. Hier groei je in. Maar hier is wel wat voor nodig, namelijk contact met je lichaam en het gevoel van dat je zelf over je lichaam kunt beslissen wat ermee gebeurt – zelfbeschikking dus. Veel intersekse jongeren hebben op dit vlak van zelfbeschikking beschadigende ervaringen opgelopen in de medische zorg.”
Mir Abe: ”Het is ook belangrijk voor je ontwikkeling dat je weet hoeveel diversiteit er bestaat op het vlak van lichamen, van sekse, gender en seksualiteit. Dat is voor iedereen belangrijk, maar voor intersekse personen in het bijzonder. Juist om tegenwicht te bieden tegen de medische behandelingen, de onzekerheid, het gevoel afwijkend en anders te zijn, en de normativiteit die ze tegenkomen.”
En welke factoren vormen barrières om dit te bereiken?
Mir Abe: “Er is er veel onwetendheid in de maatschappij op het gebied van intersekse. Zo weet twee derde van de Nederlandse bevolking niet wat intersekse is.[1] Het leidt tot lastige situaties, ongepaste vragen, stigmatisering en discriminatie. Ook hebben veel intersekse personen een geheimhoudingsadvies gekregen, wat inhoudt dat behandelaren hebben aangeraden om met niemand (of maar met weinig mensen) over hun intersekse zijn te praten. Dit zorgt juist voor schaamte en het idee afwijkend te zijn. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld behandelingen gericht op de genitaliën die vaak een enorme impact hebben op de seksuele beleving. Zo kunnen ze ervaren worden als traumatiserend en ernstig grensoverschrijdend (aanranding, verkrachting). Ook kan seks later als een iets medisch ervaren worden in plaats van als iets waar je plezier aan hebt ”
Hoe kunnen we als maatschappij bijdragen aan ondersteuning van jonge intersekse personen?
Marianne: “Allereerst zien we dat intersekse personen behoefte hebben aan herkenbare verhalen. Meer zichtbaarheid van intersekse personen in de media zorgt ook dat hun omgeving er meer over weet. Raven van Dorst is een goed voorbeeld, met hun documentaire ‘Geslacht’ en hun optreden in zomergasten. Meer ruimte voor gender- en seksediversiteit in de samenleving en in seksuele vorming op school komt ten goede aan sociale acceptatie van iedereen die niet binnen de strikte gender- en seksenormen past.”
Mir Abe: “In de zorg hebben intersekse personen behoefte aan een open en respectvolle houding van de zorgprofessional. Het is belangrijk dat intersekse personen hun eigen keuzes kunnen maken over behandelingen en onderzoeken, dus dat ze zelfbeschikking hebben. En praten over normativiteit en seksualiteit moet onderdeel zijn van het gesprek.”
Het onderzoek is gebaseerd op 18 diepte interviews met intersekse personen. Meer weten over het onderzoek? Lees dan het hele onderzoeksrapport: ‘Als seks(e) niet vanzelfsprekend is. Een levensloopperspectief op de relationele en seksuele ontwikkeling van jonge intersekse personen.’
[1] Frisch, M., Moseholm, E., Andersson, M., Bernhard Andresen, J., & Graugaard, C. (2019). Sex I Danmark, Nøgletal Fra Projekt Sexus 2017-2018 (Sex in Denmark. Key Findings from Project Sexus 2017-2018). Aalborg, Denmark: State Serum Institute (Department of Epidemiological Research).
[2] van Ditzhuijzen, J., & Motmans, J. (2020). Kennis en opvattingen over intersekse: een nulmeting in Nederland en Vlaanderen. Utrecht & Gent: Rutgers & UZ Gent.