Feiten en cijfers abortussen in Nederland

1. Het aantal abortussen in Nederland is relatief laag, maar is in 2022 voor het eerst gestegen

Het aantal abortussen in Nederland daalt al jaren maar laat in 2022 voor het eerst een stijging zien in alle leeftijdsgroepen. Ook in andere landen is het abortuscijfer (het abortuscijfer is het aantal abortussen wat uitgevoerd is per 1000 vrouwen in de vruchtbare leeftijd) gestegen. Het geboortecijfer is in 2022 gedaald.

Samen met Denemarken behoort Nederland tot de landen in Europa met het laagste aantal abortussen. Dat is mede te danken aan goede seksuele voorlichting, goede toegang tot betrouwbare anticonceptiemethoden en goed gebruik ervan.

De meest recente Nederlandse cijfers zijn van 2022. Het totaal aantal zwangerschapsafbrekingen (inclusief overtijdbehandelingen) lag sinds 2011 rond  31.000 per jaar. In 2022, vlak na de corona pandemie, zijn er 32.233 zwangerschapsafbrekingen uitgevoerd. Voor de in Nederland wonende vrouwen steeg het abortuscijfer hiermee naar 9.9.

10 % van alle abortussen werd uitgevoerd bij vrouwen die niet in Nederland wonen (Inspectie Gezondheidszorg & Jeugd, 2023). Hiervan komen de meeste vrouwen uit buurlanden als Duitsland, België, Polen en Frankrijk  omdat de abortuszorg in daar minder goed is geregeld of verboden is.

In een aantal Oost Europese landen is het abortus cijfer veel hoger. In sommige landen is abortus niet toegestaan, zoals Polen en Malta.

2. Meer dan de helft van de abortussen vindt plaats in de eerste 8 weken

Abortus in Nederland kan tot 22 a 24 weken, maar veel mensen nemen al vroeg in de zwangerschap een besluit. Meer dan de helft (65%) van de zwangerschapsafbrekingen vindt plaats in de eerste 8 weken. 86% van de abortussen wordt uitgevoerd in de eerste 12 weken. (IGJ, 2023).

3. Meeste zwangerschapsafbrekingen bij vrouwen tussen de 30 en 35 jaar

Vrouwen van alle leeftijden komen in de abortuskliniek. Een deel hiervan is tiener (abortuscijfer 5,2 per 1000), maar het grootste deel is tussen de 30 en de 35 jaar (abortuscijfer 14,6 per 1000). Naast de leeftijd van deze cliënten wordt er ook bijgehouden of ze al moeder zijn. Dit is bij bijna de helft (49%) het geval. Ook wordt er geregistreerd of iemand een eerdere ervaring heeft met een abortus en dit geldt voor 31,5%. Dit cijfer is de afgelopen jaren gelijk gebleven.

Voor het eerst ook een stijging  van zwangerschapsafbrekingen onder tieners.

De laatste jaren zagen we een daling in het aantal abortussen onder tieners. Zij beschermen zich relatief goed tegen een zwangerschap en/of hebben later seks waardoor de kans op een ongewenste zwangerschap laag is. De cijfers laten in 2022 voor het eerst een stijging zien onder tieners. In 2021 waren er 2.383 afbrekingen bij tieners tot 20 jaar. In 2022 is dit gestegen naar 2.702 zwangerschapsafbrekingen onder tieners. Hiervan vonden er 81 zwangerschapsafbrekingen plaats bij meisjes jonger dan 15 jaar. In 2021 waren dit 101 meisjes jonger dan 15 jaar. Het abortuscijfer in deze leeftijdsgroep is 5.2.

4. Abortus is vaak een weloverwogen keuze

Vrouwen die onbedoeld zwanger raken, hebben meerdere keuze opties: de zwangerschap afbreken of uitdragen, en keuze om het kind zelf op te voeden, of voor adoptie of pleegzorg. Het is de vrouw die hierin zelf beslist, ongeacht de redenen. Vrouwen die kiezen voor abortus, hebben hier vaak goed over nagedacht. Zij hebben deze keuze dus weloverwogen gemaakt. Al dan niet met hulp van de partner, familie of vrienden of met professionele hulp. Dat wil echter niet zeggen dat de keuze makkelijk is.

5. De meeste vrouwen krijgen geen spijt van hun keuze voor abortus

Voor veel vrouwen is een abortus geen makkelijke keuze, maar de meeste vrouwen staan wel achter hun besluit. Als ze zich niet gepusht voelen door partner of ouders, krijgen ze meestal geen spijt van een abortus. Gevoelens van spijt en verdriet horen er soms bij, maar verdwijnen meestal na enkele weken. Een abortus is vaak ook een opluchting en bevrijding, omdat het een einde maakt aan de lastige en soms stressvolle situatie van het ongewenst zwanger zijn.

6. Geen psychische klachten door abortus

Er is geen verhoogd risico op psychische aandoeningen na een abortus (Van Ditzhuijzen, 2017). Als vrouwen na een abortus wel psychische klachten krijgen, heeft dit te maken met eerdere psychische aandoeningen, een instabiele relatie of een ingrijpende levensgebeurtenis voor de abortus. Onder vrouwen die een abortus hebben meegemaakt, had een groot deel al psychische problemen voordat zij ongewenst zwanger raakte.

Positiever over abortus

De laatste 20 jaar denken Nederlanders positiever over abortus. In 2023 vond 86% van de Nederlanders dat het mogelijk moet zijn om een abortus uit te voeren, tegenover 60% in 1992 (Rutgers, 2023). Wel denkt een klein deel van de jongeren nu iets conservatiever.

7. Ongeplande zwangerschappen komen ook voor bij gebruik van anticonceptie

Twee derde van de vrouwen die zwanger is geraakt gebruikte wel een vorm van anticonceptie. Als ze anticonceptie gebruikten was dit veelal de pil of een condoom. Daar is dus iets mis gegaan. Eén op de drie vrouwen gebruikten geen vorm van anticonceptie toen zij zwanger raakten.

Wat er mis kan gaan

Hoe dit kan? Door verkeerd gebruik (zoals vergeten te slikken, te laat gestart, condoom gescheurd of afgegleden) of de anticonceptie werkte niet goed. Dat is pech. Niet alle methoden van anticonceptie zijn voor iedereen geschikt, en niet iedereen reageert hetzelfde op hormonen, maar de meeste zijn veilig en betrouwbaar. Het kiezen van een methode die het beste bij je past, is heel belangrijk. Een ideale methode bestaat niet. Sommigen hebben last van bijwerkingen en stoppen daardoor met anticonceptie.

Als beide partners zich goed beschermen, verklein je het risico op een onbedoelde zwangerschap. Een zwangerschap voorkom je samen.

8. De ‘abortuspil’ kan tot 9 weken

De ‘abortuspil’ is eigenlijk niet 1 pil. Het zijn meerdere medicijnen die je op verschillende momenten inneemt. Hiermee kan een ongewenste zwangerschap tot 9 weken veilig en effectief afgebroken worden. De 9 weken tel je vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie. Na 9 weken werkt het medicijn niet meer goed en zijn er gezondheidsrisico’s.

Toename over gebruik ‘abortuspil’

In 2019 koos 28% van de ongewenst zwangere vrouwen voor een medicamenteuze behandeling. In 2021 is dit gestegen tot 34%. 62% kiest voor een combinatie van instrumentele behandeling met medicamenteuze voorbehandeling. En 3,5% kiest voor alleen een instrumentele behandeling zonder medicatie.

9. De morning-afterpil voorkomt een eisprong en is dus niet hetzelfde als een abortuspil

Met het tijdig innemen van de morning-afterpil na onveilige seks kun je een zwangerschap voorkomen als je nog geen eisprong hebt gehad. Een morning-afterpil is dus geen abortuspil. De morning-afterpil slikt een vrouw het liefst binnen 24 uur na onveilige seks. Afhankelijk van het type pil kan dit tot 5 dagen na onveilige seks (bijvoorbeeld als een condoom gescheurd is of als er geen anticonceptie is gebruikt). Maar hier geldt ook: hoe eerder, hoe beter. Eén op de twintig vrouwen heeft in het afgelopen jaar minstens één keer de morning-afterpil gebruikt (Wijsen & Graaf, 2017).