Gerelateerd
Lees onze meest recente artikelen, onderzoeken en columns op het gebied van seksuele gezondheid en rechten.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd verzamelt jaarlijks de cijfers over het aantal zwangerschapsafbrekingen in Nederland. Dan weten we hoe vaak abortus plaats vindt, binnen hoeveel weken van de zwangerschap, in welke leeftijdsgroepen en voor welk type behandeling is gekozen. De laatste jaren schommelde het cijfer rond de 31.000 zwangerschapsafbrekingen per jaar en nam het aantal abortussen onder tieners af.
Voor het eerst zien we in 2022 een stijging van bijna 4560 zwangerschapsafbrekingen. In totaal gaat het om 35.600 zwangerschapsafbrekingen met een stijging in alle leeftijdsgroepen. Bij tieners onder de 20 jaar is de stijging het minst sterk en in absolute aantallen het laagst en de stijging is het sterkst bij de 20 tot 25 jarigen. Nog altijd worden de meeste zwangerschappen afgebroken bij vrouwen tussen de 30 en 35 jaar.
Aandeel vrouwen uit het buitenland
Op basis van de huidige abortuscijfers is geen verklaring geven voor de plotselinge toename van het aantal abortussen in 2022. Van de 35.606 zwangerschapsafbrekingen zijn er 3.258 afkomstig van vrouwen uit het buitenland. Dat is 704 meer dan in 2021. Zij komen naar Nederland voor een abortus omdat ze in hun eigen land geen goede of beperkte toegang hebben tot abortuszorg of omdat abortus illegaal is. Zo kwamen er bijvoorbeeld 650 vrouwen uit Polen voor een zwangerschapsafbreking. Het aandeel abortuscliënten uit het buitenland is iets toegenomen (0,3%).
Zwangerschappen vaker afgebroken
Het abortuscijfer is voor het eerst sinds jaren toegenomen van 8.7 naar 9.9. Dat wil zeggen dat 9.9 op de 1000 vrouwen in de vruchtbare leeftijd de zwangerschap laten afbreken. Het abortusratio, het aantal zwangerschapsafbrekingen per 1000 levendgeborenen, is gestegen van 157 in 2021 naar 193 in 2022. Als we kijken naar de geboortecijfers dan zien we in 2022 een daling van 12.540. In 2021 werden 179.441 kinderen geboren en in 2022 was dit 166.891 (CBS, 2023). De daling in aantal geboortes is groter dan de toename van het aantal abortussen.
Stijging medicamenteuze behandeling
Het aantal medicamenteuze behandelingen is verder toegenomen van 34% in 2021 naar 37% in 2022. Ongeveer een derde van de vrouwen heeft 1 of meer zwangerschapsafbrekingen gehad. En 49% van de vrouwen die kozen voor een zwangerschapsafbreking, had 1 of meer kinderen. Dit beeld is ongeveer gelijk gebleven.
Oorzaken van stijging onduidelijk
De abortusregistratie geeft geen informatie over de kenmerken van de abortusclientes. Op basis van de cijfers van IG&J is dan ook geen verklaring te geven voor de plotselinge stijging van het aantal zwangerschapsafbrekingen in 2022. Ook kunnen we uit de abortuscijfers niet opmaken of er voorafgaande aan de zwangerschap anticonceptie is gebruikt, welke methode er is gebruikt en of de methode op de juiste wijze is gebruikt. Uit de laatste landelijke abortusregistratie door Rutgers (LAR, 2015) kwam naar voren dat een derde van de vrouwen in de maanden voorafgaande aan de abortus, geen anticonceptie gebruikte maar twee-derde wel. De helft hiervan gebruikte de pil en de andere helft het condoom en daar ging dus iets mis in gebruik of de pil faalde.
Anticonceptiegebruik in 2022
Een zwangerschap treedt op als er sprake is van penis in vagina seks tijdens de vruchtbare periode en er geen (betrouwbare) anticonceptie is gebruikt, anticonceptie niet goed is gebruikt of de anticonceptie faalde. Een zwangerschap hangt ook samen met seksuele activiteit. 37% van de jonge vrouwen tot 20 jaar had in 2022 ervaring met geslachtsgemeenschap. Als ze wat ouder zijn stijgt dit tot 70% (20- 25 jarigen). Uit de gezondheidsenquête leefstijlmonitor 2022 van het CBS in samenwerking met Rutgers, Soa Aids Nederland en RIVM blijkt dat 10% van de seksueel actieve 20 tot 25 jarige vrouwen geen anticonceptie gebruikte. 90% gebruikte wel een anticonceptiemethode: de pil, condoom, spiraal of anderszins. In 2021 was dat 84%. In de groep 25 tot 30 jaar gebruikte 80% van de seksueel actieve vrouwen een anticonceptie methode en 20% gebruikte geen anticonceptiemethode. In 2021 was het anticonceptiegebruik 81%. De pil is onder jonge vrouwen nog steeds de meest gebruikte methode. Wel zagen we in 2021 al een daling in pilgebruik onder de jongere groep vrouwen maar ook een toename van het spiraal.
Andere mogelijke verklaringen:
Momenteel is hormonale anticonceptie negatief in het nieuws en op social media rouleren vooral negatieve ervaringen. Ook wordt opgeroepen tot het gebruik van natuurlijke methoden zoals cyclus tracking en periodieke onthouding tijdens de vruchtbare dagen. Dat kan van invloed zijn op het keuzegedrag.
2022 werd ook gekenmerkt door grote sociaal maatschappelijke veranderingen, denk aan de inval in Oekraïne, stijging van gasprijzen, woningnood en inflatie. Daarnaast heeft corona grote invloed gehad op het mentale welbevinden van jongeren. Een onzeker en pessimistisch toekomstperspectief heeft wellicht ook invloed op de keuze om een zwangerschap uit te dragen of af te breken.
Stijging aantal abortussen een probleem?
De stijging van het aantal abortussen hoeven we niet perse te problematiseren. Iedere vrouw (en partner) mag zelf beslissen of en wanneer je zwanger wilt worden en hoeveel kinderen je wilt krijgen. Er is gelukkig goede toegang tot veilige en goede abortuszorg als je een ongewenste zwangerschap wilt afbreken. En vrouwen (en partners) maken hierin zelf een weloverwogen keuze. Maar het is een ander verhaal als vrouwen (en partners) onvoldoende geïnformeerd zijn over de anticonceptiemogelijkheden, het gebruik en de risico’s, en vanwege de angst voor een zwangerschap niet kunnen genieten van seksualiteit, ongewenst zwanger raken en voor lastige en ingrijpende keuzen staan.
Aandacht voor goede informatie en anticonceptiecounseling
Pas als we meer inzicht hebben in de kenmerken en achtergronden van vrouwen die ongewenst zwanger zijn geraakt en wat er mis gaat in gebruik van anticonceptie of natuurlijke methoden, kunnen we kijken wat verbeterbaar is in de informatie, voorlichting en counseling.
We vinden het een positieve ontwikkeling dat de abortusklinieken vanaf de zomer meer mogelijkheden hebben gekregen om vrouwen na een zwangerschapsafbreking te begeleiden bij een passende en geïnformeerde anticonceptiekeuze. Ook de huisartsen en Sense verpleegkundigen bieden we hierin kennis en tips om beter aan te sluiten bij de behoeften, wensen en zorgen van vrouwen zelf, ook als vrouwen (geen) hormonale anticonceptie meer willen gebruiken. Een onbedoelde zwangerschap is echter niet altijd te voorkomen, en seks heb je samen. Dus ook mannen hebben hierin een verantwoordelijkheid.